Met Nietzsche de crisis door?
Journalist Jonathan Janssen studeerde in 2020 af aan de Radboud Universiteit in Nijmegen met de scriptie ‘De eeuwige terugkeer van crisis‘. Een vooruitziende blik of een ruimere interpretatie van het woord ‘crisis’? Een aanduiding die wellicht meer recht doet aan het fenomeen dat de Grieken probeerden uit te drukken dan de wijze waarop het in de volksmond beleden wordt. Jonathan schreef in de Trouw van 7 februari over vier tips die hij aan Nietzsche als geestelijk vader toebedeelt. Tips en onderwerpen die de gemiddelde krantenlezer of verder-dan-zijn-neus-lang-is denker iets zouden kunnen brengen door Nietzsche te lezen in deze koude tijden: over tegenslag bijvoorbeeld, of door het leven als een eigen boetseerwerk te zien. En via de ongelimiteerde T-shirt bedrukking ‘What does’nt kill you makes you stronger’ (het origineel staat in een andere persoonsvorm: ‘Was mich nicht umbringt, macht mich stärker’) komt Jonathan bij het vierde hoopgevende licht aan de einde van de tunnel.
Hoe zal de dag eruit zien wanneer we teruggrijpend op het ‘oude normaal’, alle hoop op een nieuw normaal als drie karvelen te zien uitvaren naar bekende horizonnen…
Het artikel is te lezen via de volgende link: https://www.trouw.nl/religie-filosofie/met-nietzsche-de-crisis-door-vier-tips-voor-deze-coronatijden~b0f70390/?utm_campaign=shared_earned&utm_medium=social&utm_source=copylink
2 gedachten over “Met Nietzsche de crisis door?”
Een belangrijke passage uit de Vrolijke Wetenschap is de passage ‘Wetenschap als vooroordeel’ met betrekking tot de corona crisis. Een van de meerdere passages waarin Nietzsche afstand neemt van het Newtoniaans wereldbeeld waarvoor veel filosofen hem voor schijnen te houden.
Ook Nietzsche stelt dat oorzaak en gevolg op een bepaalde wijze een mis opvatting is wat we tegen de achtergrond van het ‘vormingsproces’ dienen te zien. Zeer kort door de bocht is oorzaak en gevolg het gevolg van het afmeten van verschillen in grootheden, aangekomen bij de eenheid van de wereld vormen zich de processen waardoor het geheel van oorzaak en gevolg verdwijnt. In de levende natuur kan dit vormen opgevat worden als het Wordingsproces dat zich voor een (klein) deel onttrekt aan de universele beginselen. Terecht merkt Nietzsche op dat de levende natuur een actief proces is, dit in tegenstelling tot de passieve levenloze natuur dat de universele wetten volgt. De vorm loopt op de inhoud vooruit; Het Newtoniaans wereldbeeld veronderstelt dat de wereld in zijn geheel kenbaar is, zelf denk ik dat het agens in ons voor ons onkenbaar zal zijn. In zekere zin is de drijvende kracht (wil tot macht) van het leven voor ons onkenbaar. We zien de gevolgen in de wereld maar niet de eigenlijke oorzaak.
De coronacrisis zou ons bewust kunnen maken van het gegeven dat de wetenschap de snelste weg naar een totalitaire samenleving kan gaan worden. Als bijvoorbeeld politici en wetenschappers de avondklok als ‘noodzakelijk’ ‘verkopen’ op de ‘grote markt’ van de geliefde stad de bonte koe, dan wordt het tijd om eens goed achter de oren te krabben. Hoe heeft dit hele proces van deze crisis zich gevormd waardoor we nu denken dat alles wat we doen ‘noodzakelijk’ is? Waar komen al dit weten, meningen, zekerheden vandaan? Zal ik de knuppel maar eens in het hoenderhok gooien; op precies dezelfde wijze waardoor Hitler aan de macht is gekomen en een groot deel van de Duitse bevolking dacht dat de Joden overal de schuld van waren! Want in beide situaties lagen er wetenschappelijke vooronderstellingen aan ten grondslag! Racisme en antisemitisme was bepaald geen private aangelegenheid van Hitler alleen, de westerse wereld was toentertijd door en door racistisch tot de wetenschap aan toe. Sorry dat ik mij Nietzschiaans uitlaat maar de plebejer kun je alles laten geloven.
Het probleem is dat de wetenschap de rol van de kerk heeft overgenomen als representatie van autoriteit, deskundigheid en waarheid dat in een proces waarin er sprake is van wetenschap in actie (Bruno Latour). Alles wat we ondernemen is feilbaar en niemand heeft een glazen bol. In alle disciplines, politiek en wetenschap zien we hybride vorming waarin feiten en meningen met elkaar verstrengeld zijn.Wat we daarbij kunnen waarnemen is een toenemende macht van de wetenschap dat door de tijd steeds meer geïnstitutionaliseerd is waarbij politiek en wetenschap steeds meer met elkaar verstrengeld zijn. Een gevestigde orde dat steeds meer macht naar zichzelf toe heeft getrokken en de tegenstanders steeds kleiner heeft weten te maken. Maar Nietzsche heeft wederom gelijk; je kunt iedereen leren lezen maar dat wil niet zeggen dat daarom mensen beter gaan leren lezen. De tegenstanders van de gevestigde orde zijn bijzonder middelmatig. Als Geert Wilders in plaats van de vraag ‘willen we minder Marokkanen’ de vraag ‘willen we minder deskundigendictatuur’, tsja, dan ben ik bereid te gaan luisteren.
Die link werkt volgens mij maar een paar keer?
André